Obiekty In Situ

Zagroda Czernikiewiczów w Bodzentynie jest przykładem specyficznej architektury małych miasteczek o charakterze rolniczym, tak licznie występujących w przeszłości na terenie całej Kielecczyzny. W skład zagrody wchodzą: budynek mieszkalny, budynki gospodarcze oraz wozownia, które wraz z zamykającym podwórze drewnianym ogrodzeniem tworzą zwarty zespół w kształcie czworoboku. Ściany wszystkich budynków zostały wzniesione z drewna jodłowego, zaś dachy mają pokrycie gontowe.

Zagroda jest najstarszą i jedyną tak kompleksowo zachowaną małomiasteczkową zagrodą znaną z terenów Kielecczyzny. Jej najstarsze elementy (części domu mieszkalnego oraz budynki gospodarcze, wozownia i ogrodzenie) pochodzą z 1809 roku. Pozostałe trzy zostały dobudowane do domu. Izby mieszkalne pochodzą z lat 1870 i 1920.

Na ekspozycji odtworzono wnętrza zamieszkałe przez średniozamożną, wielopokoleniową rodzinę małomiasteczkowego rolnika. Ekspozycja jest odtworzona na bazie badań terenowych przeprowadzonych w Bodzentynie oraz na materiałach archiwalnych. Pierwsza izba, sień oraz wszystkie pomieszczenia gospodarcze są przykładem wnętrz z połowy XIX wieku. Izba druga reprezentuje wnętrze mieszkalne z pocz. XX wieku, a izba trzecia z okresu międzywojennego.

Wiatrak typu holenderskiego w Szwarszowicach k. Ostrowca Świętokrzyskiego, wybudował Józef Kaczmarski w latach 1880-1885, po pożarze starego drewnianego "koźlaka". Kamienna budowla, należąca do unikatowych w skali województwa, zachowana została "in situ", czyli w miejscu swego pierwotnego posadowienia. Obecnie w obiekcie udostępnianym do zwiedzania po remoncie zobaczyć można kompletne wyposażenie dawnego młyna wietrznego w tym: potężny drewniany wał skrzydłowy z kołem "palecznym", wał pionowy z kołem "sztorcowym", śmigi z "napiórem" oraz dwa złożenia kamieni młyńskich. We wnętrzu zachowały się również urządzenia młyna z cylindrycznym odsiewaczem i dodatkowo skrzynie mączna i otrębna, a także wialnia. Wiatrak leżący w bliskim sąsiedztwie szosy stanowi atrakcję turystyczną oraz piękny element ginącego krajobrazu dawnej wsi świętokrzyskiej.