Wystawy

Zapraszamy do odwiedzenia wystawy prezentowanej we wnętrzach Plebani z Goźlic w Parku Etnograficznym w Tokarni "Kobieta w kulturze ludowej".  

Zapraszamy do odwiedzenia wystawy prezentowanej we wnętrzach Plebani z Goźlic w Parku Etnograficznym w Tokarni "Kobieta w kulturze ludowej".

Tematem przewodnim wystawy Kobieta w kulturze ludowej jest postać kobiety i jej życie w wiejskiej społeczności XIX i pierwszej połowy XX wieku. Na wystawie prezentowana jest sztuka ludowa twórców z regionu świętokrzyskiego (E. Brożek, T, Żak, Z. Purchała. M. Porad, M. Pasiński, A. Kozłowski) i radomskiego (G. Szewczyk, Cz. Drabczyk. H. Karaś, Wł. Gruszczyński, St. Denkiewicz, J. Adamczyk), a także inne rekwizyty powiązane z kobiecością w dawnej kulturze wsi. Zebrane eksponaty przedstawiają role pełnione przez kobiety w różnych fazach życia, typowe zajęcia, prace, a także obrzędy decydujące o ich statusie. Na wystawie znajdują się przedmioty użytkowe i sprzęty przybliżające codzienną działalność wiejskich gospodyń, związaną z dbałością o estetykę i porządek w domu, przygotowywaniem żywności i odzieży, a także pracami gospodarskimi, hodowlanymi czy polowymi. Na ekspozycji można zapoznać się z podstawowymi etapami charakteryzującymi życie wiejskich kobiet, wśród których można wyróżnić okres panieński, małżeństwo czy macierzyństwo.

            W polskiej kulturze tradycyjnej i charakterystycznym dla niej sposobie strukturyzowania zjawisk pojawia się następujący ciąg znaczeniowy: kobieta - ziemia - woda - płodność - śmierć.  Zgodnie z ludowym światopoglądem żeńskie łączone jest też z pasywnością, kierunkiem lewym i ciemnością, podczas gdy męskość pozostaje w związku z niebem, ogniem, słońcem, życiem, aktywnością, kierunkiem prawym, itd. Tradycyjna wizja świata stawia zatem kobietę w pozycji podporządkowanej, kojarzona jest ona z miękkością, uległością i poddaniem się męskiej sile.

            W historii biblijnej o stworzeniu pierwszych ludzi i jej ludowej wersji pierwsza kobieta, czyli Ewa, ma swój udział w zepsuciu ludzkiego rodu. Zostaje ona stworzona z żebra Adama, co świadczy o jej podległości. Pod nieobecność Adama diabeł ingeruje i nakłania Ewę do popełnienia grzechu. Ta z kolei kusi mężczyznę, co w efekcie powoduje wygnanie ludzi z raju.

            Z kobiecego biologizmu wypływa założenie, że kobieta jest istotą nieczystą, mającą silne związki z zaświatami. Tak widziana kobiecość tłumaczy szereg reguł związanych z życiem i funkcjonowaniem kobiet na dawnej wsi. Przyczyny nieczystości upatrywano w jej fizycznej naturze, biologiźmie manifestującym się w menstruacji, ciąży, porodzie. W tych okresach kobieta była izolowana, obowiązywał ją szereg ograniczeń, które miały zapewnić bezpieczeństwo jej samej i całej zbiorowości, np. zakaz zbliżania się do zapasów żywności czy ognia, zakaz udziału w nabożeństwach itp.. Kobieta postrzegana była jako skażona śmiercią poprzez wszystko, co przypominało o jej płodności i zdolności macierzyńskiej. Jako istota "skalana" posądzana była o kontakty ze sferą antysacrum.

            W folklorze podkreślana jest "babska ciekawość", a także spryt, gdyż kobieta przedstawiana jest jako ta, która potrafi przechytrzyć samego diabła. Kobiety samotne, wyróżniające się jakimiś cechami wyglądu czy charakteru, podejrzewane były o konszachty z siłami nieczystymi i uznawane za czarownice. Przypisywano im zdolność rzucania uroków, zadawania chorób i szkodzenia bydłu. Kultura ludowa znała szereg sposobów obrony przed ich działaniem, a także demaskowania wiedźm. W dawnych zwyczajach kobieta była zwiastunem nieszczęścia, powszechnie starano się, aby w wigilijny czy świąteczny poranek, jako pierwszy przybył z wizytą mężczyzna, gdyż pojawienie się kobiety uznawano za zły znak. Podobnie spotkanie jej na drodze źle wróżyło wszelkim przedsięwzięciom.

            Celem wystawy jest przybliżenie sposobów postrzegania i wartościowania kobiecości w ludowej wizji świata. Zestawienie wątków związanych z tematem pozwala na pełniejsze zrozumienie kulturowego podziału ról społecznych ze względu na płeć i wywołuje refleksję na temat ciągłości i zmiany zachodzących w kulturze.

                                                                                                                      Ewa Tomaszewska

 Eksponaty ze zbiorów:

 Muzeum Wsi Radomskiej

Muzeum Wsi Kieleckiej

Wystawa będzie prezentowana do 4 września 2016.