Wystawy

Tydzień przed świętowaniem Zmartwychwstania Chrystusa bierzemy udział w uroczystości Niedzieli Palmowej.

Nazywana jest ona również Kwietną, Wierzbną lub Różczkową. Jest ona pamiątką tryumfalnego wjazdu Chrystusa do Jerozolimy, podczas którego drogę do tego miasta wyściełano palmowymi gałązkami. Miały one zapowiadać nadchodzącą męczeńską śmierć, jak i późniejszą chwałę Zmartwychwstania. Podczas uroczystości Niedzieli Palmowej, obecnej w kościele o XI wieku, święcone są „palmy” symbolicznie nawiązujące do wydarzeń utrwalonych w Ewangeliach. Palma nazywana była również pierwszym święconym, dającym przedsmak kulminacji uroczystości w Triduum Paschalne i Wielkanoc. Palmy święcone na Kielecczyźnie, których wzory przechowuje Muzeum Wsi Kieleckiej, składają się z wierzbowych gałązek z „baziami”, trzcin i traw oraz z misternie wykonanych bibułowych kwiatuszków. Przechowywana po poświęceniu palma miała chronić domowników, żywy inwentarz, uprawy na polach, jak i całą zagrodę przed nieszczęściem oraz złymi mocami. Połykanie „bazi” z palmy miało zapobiegać bólowi gardła. Skutecznym sposobem na zachowanie zdrowia było także symboliczne, wzajemne smaganie się poświęconą palmą lub wierzbowymi gałązkami. Wierzba była uważana za roślinę „miłującą życie”, która obficie rośnie nawet w trudnych miejscach. Palmę zatykano w wiązki strzech, aby zabezpieczyć dom od piorunów. Kawałeczki palmy umieszczano w zabudowaniach gospodarskich, aby uchronić je przed szkodnikami. Palmą dotykano zwierzęta gospodarskie, aby uniknąć chorób. Przy użyciu palmy uderzano lub kropiono wodą wypędzane pierwszy raz na pastwisko zwierzęta. Palmy wielkanocne zatykano również na polach obsianych zbożami, aby ochronić je od gradu. Zatykano je także w warzywa dla ochrony przed robactwem. Oracz kładł kawałki palmy pod lemiesz pługa przy pierwszej wiosennej orce. Palmę przechowywano w izbie, zatkniętą za święty obraz. Tam swoje miejsce miały również cenne dla rodziny przedmioty i inne święte atrybuty. Należało do nich np. „Ziele” poświęcone podczas uroczystości Wniebowzięcia NMP. Obecnie wielkanocna palma również jest pieczołowicie przechowywana przez cały rok „w godnym miejscu”. Zanika jednak przekonanie o jej ochronnych właściwościach. Pozostaje pełen treści symbol gałązek palmowych utrwalony na dawnych oleodrukach przedstawiających świętych męczenników, którzy przez swe cierpienie doczekali wiecznej chwały i swoistej nieśmiertelności wśród muzealnych wnętrz ekspozycji w Parku Etnograficznym w Tokarni.

Aleksandra Imosa (Dział Edukacji Etnograficznej)

fot. Mariusz Łężniak