Slider

Mauzoleum Martyrologii Wsi Polskich w Michniowie zostało otwarte dla zwiedzających 12 lipca 2021 roku przez Andrzeja Dudę, Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. Budowa obiektu została dofinansowana ze środków Unii Europejskiej.

Niemcy dokonali w Michniowie jednej z najtragiczniejszych w skutkach pacyfikacji podczas II wojny światowej. Najmłodszą ofiarą był dziewięciodniowy Stefanek Dąbrowa.

Dramatyczna Historia Michniowa

Pacyfikację spowodowały  donosy  niemieckich konfidentów, którzy oskarżyli miejscową ludność o współpracę z partyzantami. Nad ranem 12 lipca 1943 roku,  wieś została okrążona przez Niemców. Rzeź ludności trwała dwanaście godzin. Niemcy zamordowali wówczas  102 osoby, w tym 95 mężczyzn, pięcioro dzieci i dwie kobiety. Kobiety i dzieci ginęły od kul lub bagnetów, 23 mężczyzn zastrzelono lub spalono żywcem w stodołach. W nocy Zgrupowania Partyzanckie AK „Ponury” dowodzone przez por. Jana Piwnika dokonały odwetowego ataku na niemiecki pociąg. Następnego dnia, (13 lipca 1943 roku) Niemcy ponownie napadli na Michniów. Tym razem mordowali wszystkich bez względu na płeć i wiek. Najmłodszą ofiarą pacyfikacji był dziewięciodniowy Stefanek Dąbrowa,  spalony żywcem z całą rodziną.

W dniach 12 i 13 lipca 1943 roku zamordowano w Michniowie 204 osoby. Siedem osób zginęło w niemieckich obozach koncentracyjnych. Z Michniowa wywieziono 18 młodych dziewcząt, które trafiły na roboty przymusowe do III Rzeszy.

W dniu 13 października 2017 r. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Andrzej Duda podpisał ustawę, która ustanowiła nowe święto państwowe – Dzień Walki i Męczeństwa Wsi Polskiej. Święto jest obchodzone 12 lipca, w rocznicę pierwszego dnia pacyfikacji Michniowa oraz apogeum mordów na Kresach Wschodnich. 

W dniu 13 października 2017 r. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Andrzej Duda podpisał ustawę, która ustanowiła nowe święto państwowe – Dzień Walki i Męczeństwa Wsi Polskiej. Święto jest obchodzone 12 lipca, w rocznicę pierwszego dnia pacyfikacji Michniowa oraz apogeum mordów na Kresach Wschodnich. 

Architektura i pamięć

Mauzoleum w Michniowie  to największe historyczne muzeum narracyjne w Regionie Świętokrzyskim. Zostało zaprojektowane przez Mirosława Nizio. Gmach Mauzoleum Martyrologii Wsi Polskich w Michniowie wykonany został w kształcie „chaty” według projektu Mirosława Nizio. To długi na 146 m budynek, w którym mieści się ekspozycja główna. Co warto podkreślić każdy element architektoniczny zastosowany w Mauzoleum, zarówno w skali makro jak i w poszczególnych najdrobniejszych rozwiązaniach projektowych – ma za zadanie oddziaływać na emocje i wrażenia odwiedzających. Każde z pomieszczeń zostało poświęcone innej tematyce oscylującej wokół martyrologii polskich wsi w czasie II wojny światowej.

Pierwszy segment budynku stanowi bryłę jednolitą i bezokienną. Symbolizuje on wieś polską u progu II wojny światowej – stabilną, zasobną i znajdującą się w fazie rozwoju. Proces niszczenia ilustrują kolejne segmenty wewnątrz Mauzoleum, które odnoszą się do poszczególnych form represji stosowanych przez okupantów niemieckiego i sowieckiego oraz nacjonalistów ukraińskich. Również elewacja samego budynku nawiązuje do stopniowego zanikania. W miarę oddalania się od pierwszej najbardziej jednolitej części budynku następuje etapowa deformacja bryły aż do jego całkowitej degradacji w końcowej części obiektu w strefach zewnętrznych.

Wokół budynku rozmieszczone zostały duże modrzewiowe Krzyże Pamięci oraz krzyże z tablicami ustawiane od lat w Michniowie. Wszystkie upamiętniają cierpienie i ofiarę społeczności wiejskich w latach 1939–1945. Dopełnieniem całości architektury pamięci w Mauzoleum w Michniowie jest Mur, na którym umieszczono tabliczki z nazwami wsi i niewielkich miejscowości represjonowanych podczas minionej wojny.

W 2011 roku pracownia Nizio Design International otrzymała nagrodę European Property Award w kategorii Public Service Architecture za projekt Mauzoleum Martyrologii Wsi Polskich w Michniowie. Serwis architektoniczny Dezeen.com, jeden z najbardziej wpływowych portali o architekturze i designie, wymienił Mauzoleum Martyrologii Wsi Polskich w Michniowie w 2016 roku w zestawieniu 12 najbardziej oczekiwanych realizacji architektonicznych z całego świata – obok rozbudowy londyńskiej galerii Tate Modern i San Francisco Museum of Modern Art. W czerwcu 2021 roku Mirosław Nizio odebrał za projekt Mauzoleum w Michniowie Nagrodę Internautów w konkursie Nagroda Architektoniczna POLITYKI.

Budowa obiektu została dofinansowana w ramach projektu  „Rozbudowa i modernizacja Mauzoleum Martyrologii Wsi Polskich w Michniowie” ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko.

Budynek powstał ze  środków Unii Europejskiej w ramach Projektu: Rozbudowa i modernizacja Mauzoleum Martyrologii Wsi Polskich w Michniowie, Wkład UE wyniósł 10 008 094,00 zł

Całkowita wartość projektu wynosi : 21 448 541,23 zł