Obiekty QR

EN / PL

Spichlerz dworski wzniesiono w 1719 r. z fundacji Eliasza Wodzickiego w Rogowie nad Wisłą, Około połowy XIX wieku budynek rozebrano i translokowano do miejscowości Złota. Reprezentacyjny, okazały budynek gospodarczy zbudowano z drewna modrzewiowego, sosnowego i dębowego,
w konstrukcji zrębowej, na planie prostokąta. Nad głównym wejściem przeczytać można oryginalny napis fundacyjny. Spichlerz jest budowlą dwukondygnacyjną, bez piwnic, z ogromnym użytkowym poddaszem. Na pierwszej i drugiej kondygnacji znajdują się po dwie komory przedzielone centralnie usytuowaną sienią. Zwraca uwagę piękny łamany dach krakowski, pokryty gontem, a także profilowane wypusty podciągowych belek stropowych - tzw. „rysie”. Dekoracyjny charakter ma także fazowanie kantów w „lisicach” i słupach wspierających belki podciągowe wewnątrz budynku. Obiekt ze względu na datowanie, a także bryłę i szczegóły konstrukcyjne zaliczany jest do najcenniejszych dworskich budynków gospodarczych, pochodzących z epoki baroku. Na parterze i piętrze spichrza organizowane są ekspozycje czasowe, a w komorze na piętrze odbywają się zajęcia edukacyjne.

EN / PL

Spichlerz Dworski z Rogowa, został wybudowany w 1684 r., o czym świadczy m.in. data wycięta na dwóch oryginalnych miedzianych chorągiewkach, wieńczących kalenicę.
Na jednej z nich w XIX wieku wymalowane były herby dawnych, znakomitych właścicieli: rodu Firlejów i Wodzickich. Obiekt należał do najcenniejszych tego typu zabytków w Polsce. Pierwotnie zlokalizowany był nad Wisłą, wchodząc w skład zespołu spichlerzy rogowskich, wykorzystywanych do składowania zboża, spławianego następnie do Gdańska. Około 1870 roku właściciele dóbr przenieśli budynek na skraj wsi, w pobliże słynnego, nieistniejącego, siedemnastowiecznego dworu z Rogowa.
Po translokacji, spichlerz dawniej w całości drewniany, uzyskał podmurówkę oraz parter zbudowany z czerwonej cegły. Wieńcowe ściany obiektu wykonano z drewna jodłowego, dodatkowo wzmacniając je konstrukcją przysłupową. Ściany trzeciej kondygnacji /poddasza/ są konstrukcji sumikowo-łątkowej. Wśród zachowanych detali architektonicznych z okresu budowy obiektu na uwagę zasługują wielkie i grube dębowe drzwi pierwszej i drugiej kondygnacji na kutych zawiasach pasowych. Całość budynku nakrywa naczółkowy dach konstrukcji stolcowej kryty podwójnie gontem. Otwory okienne spichlerza posiadają półokrągły wykrój i zabezpieczone są żelaznymi, kutymi kratami. Obecnie budynek przeznaczony jest na cele komercyjne.

EN / PL

Dwór z Suchedniowa został wzniesiony w połowie XIX wieku na planie podkowy z dwoma tylnymi alkierzami. W budynku do końca XIX w. funkcjonowała stacja pocztowa. Ściany zewnętrzne zbudowano z krawędziaków modrzewiowych oszalowanych deskami, zaś ściany działowe z drewna jodłowego. Dwór nakryto dachem naczółkowym, poszytym podwójną warstwą gontu jodłowego. Podłogi wykonano z heblowanych desek zamocowanych drewnianymi kołkami i powoskowano. Przed frontowym wejściem znajduje się kolumnowy ganek z dwupołaciowym daszkiem z powałą.
Typowa dla dworu z drugiej połowy XIX wieku ekspozycja wnętrz, ukazuje warunki życia średniozamożnej rodziny szlacheckiej regionu kieleckiego.
W dworze urządzono m.in. reprezentacyjny salon służący do przyjmowania znamienitszych gości; stylową sypialnię państwa domu; gabinet będący miejscem pracy i wypoczynku pana domu, pokój rezydentki, obszerną jadalnię, pomieszczenia dla służby z wszechstronnie i bogato wyposażoną kuchnią oraz pokój dziecięcy.

EN / PL

Młyn wietrzny typu słupowego, zwany "koźlakiem", wybudowano w 1880 r., Budynek należy do najstarszych i zarazem ostatnich, wiatraków drewnianych, zachowanych w Górach Świętokrzyskich. Podstawę konstrukcyjną wiatraka słupowego, stanowi pionowy "sztymber", umocowany w skrzyżowanych belkach przyciesi, wzmocniony dodatkowo sześcioma "zastrzałami" - tzw. "kozłami". Od nich pochodzi właśnie potoczna nazwa tego typu młynów- „koźlaki”. Pionową oś wiatraka obejmuje "siodło", na którym wspierają się "pojazdy" - dwie ruchome belki, między którymi mocowano dyszel. Cały budynek o konstrukcji słupowo-ryglowej, szalowanej deskami obracano w kierunku wiatru za pomocą liny i kołowrotu, nakładanego na dębowe słupki, wkopane na obwodzie budowli. W górnej, szczytowej partii dachu, ozdobnie ułożone odeskowanie, układa się w motyw krzyża. Mechanizm wiatraka słupowego, składa się z trzech zespołów: napędowego, transmisyjnego i roboczego. Przemiał odbywa się w jednym złożeniu kamieni młyńskich, zabezpieczonych drewnianą osłoną - tzw. "łubem". Stamtąd "mlewo" przemieszczało się do odsiewacza cylindrycznego, gdzie następowało jego czyszczenie i segregacja. "Koźlak" z Dębna, posiada sprawne, zachowane niemal w całości, oryginalne wyposażenie i mechanizmy.

EN / PL

Wiatrak typu "holender" z Grzymałkowa (gm. Mniów), wybudowano w 1931 r. - pierwotnie we wsi Pakuły, pow. Końskie, skąd w 1947 r. został przeniesiony do Grzymałkowa. „Holender” zbudowany na planie ośmioboku, posiada trzy kondygnacje. Budynek wybudowano na ośmiu dębowych podwalinach, ułożonych na podmurówce z kamienia polnego. Ściany wykonano w konstrukcji szkieletowo-ryglowej i oszalowano deskami. Mechanizmy wiatraka: napędowy i transmisyjny tworzą dwa skrzydła (4 „śmigi”), wał skrzydłowy, koło „paleczne”, pionowy wał sztorcowy, dwa poziome koła sztorcowe, wrzeciona i dwa koła cewkowe. Budynek przykrywa dwuspadowy dach, o konstrukcji krokwiowo-jętkowej, z charakterystycznym „naczółkiem”, widocznym od strony „śmig”. Dach tworzy ruchomą, obrotową „czapę”, typową dla wiatraków holenderskich. Mechanizm „czapy” osadzono na kole składającym się z dwóch drewnianych „krążyn”.
Na dolnej, wspartej na „oczepie” ścian, umocowano szynę stalową, po której poruszają się wózki o żeliwnych kółkach. Na wózkach wsparto belki stanowiące podstawę dachu. „Czapę” wraz ze skrzydłami obracano w stronę wiatru za pomocą drewnianego dyszla.

EN / PL

Okół ze Szczepanowic (gm. Miechów) reprezentuje typ zagrody zamkniętej, w której budynki gospodarcze i chałupa tworzą zwarty czworobok. Ten typ zabudowy spotykano niegdyś, m.in. w dawnych powiatach: jędrzejowskim, włoszczowskim i pińczowskim. Wznoszenie okołu ze Szczepanowic rozpoczęto w latach 1855-1860. Pierwszym właścicielem gospodarstwa był włościanin posiadający ponad 29 morgów ziemi. Budowę zagrody w obecnym kształcie, ukończono ostatecznie w latach 90. XIX wieku. Okół tworzą zrębowa chałupa (1855 r.), duża obora, spichlerzyk o sumikowo-łątkowych ścianach (przełom XIX i XX w.), oraz wiata/wozownia. Dodatkowo w 1912 r., na terenie wozowni wykopana została piwnica murowana z kamienia łamanego. Całość zabudowań przykrywają dachy poszyte słomą.

Najstarszym obiektem w zagrodzie jest jednotraktowa, szerokofrontowa chałupa, o ścianach z ciosanych bali sosnowych i krawędziaków, węgłowanych na nakładkę obustronną z pozostawionymi „ostatkami”. Wnętrze tworzą: sień, izba i komora oraz alkierz, dobudowany na przełomie XIX i XX wieku. We wszystkich pomieszczeniach oprócz alkierza podłogę stanowi gliniana „polepa”. Wejście do okołu prowadzi przez dwuskrzydłową bramę zlokalizowaną z lewej strony domu. Na tyłach zabudowań, postawiono drewnianą stodołę o węgłowej konstrukcji ścian.

Ekspozycja we wnętrzu chałupy zapoznaje zwiedzających z dawnymi ludowymi zwyczajami pogrzebowymi okresu międzywojennego. Śmierć była dramatycznym wydarzeniem, celebrowanym z należytym szacunkiem. Przyjęta forma ekspozycji nawiązuje do tradycji tzw. „pustych nocy”, czyli zwyczaju czuwania i modlitwy przy zmarłym.

W skład zagrody wchodzą: chałupa oraz budynek inwentarsko-gospodarczy z końca XIX w. Dwutraktowy budynek mieszkalny, wzniesiono w 1860 r., o czym świadczy napis fundacyjny umieszczony na "tragarzu" w izbie. Chałupa należała do miejscowego kowala. Budynek będący jednym z najstarszych domów w Złotnikach, posiada ściany z ociosanych belek sosnowych i czterospadowy krokwiowo-płatwiowy dach, kryty „strzechą”. Wnętrze chałupy składało się pierwotnie z sieni, trzech izb oraz komory. Na tyłach domu mieszkalnego zrekonstruowano drewniany budynek gospodarczy, który został podzielony na pomieszczenia: stajni, obory, chlewów i szopę. Oba budynki stanowią przykład ludowego budownictwa z terenów "jędrzejowskiego".

EN / PL

Okół z Kaliny Małej (gm. Miechów) reprezentuje typ zagrody zamkniętej spotykanej między innymi na terenach południowej Kielecczyzny oraz w miechowskiem.
W jej skład wchodzą: chałupa, stajnia, obora, chlew, chlewik i obszerna wozownia. Całość stanowi zespół zabudowań mieszkalnych i gospodarczych pochodzących z połowy XIX wieku. Chałupa wchodząca w skład zagrody wybudowana została w 1852 r. Budynek mieszkalny o ścianach z belek sosnowych, posadowiono na wysokiej podmurówce z kamienia polnego, spojonego gliną. W środku zachowano przebudowy obrazujące przemiany układu wnętrz mieszkalnych z wydzieloną z izby kuchnią. Czterospadowy dach chałupy pokryto „na gładko" słomą układaną na narożach w charakterystyczne „schodki”. W bryle dachu zauważyć można archaiczny otwór „dymnika” - pozostałość po historycznych chałupach kurnych. W zagrodzie okólnej z Kaliny Małej odtworzone zostały warunki życia zamożnej rodziny chłopskiej z lat 30. XX wieku. Właściciele gospodarstwa oprócz uprawy roli trudnili się dodatkowo powroźnictwem i sezonowym tłoczeniem oleju, o czym świadczy zestaw narzędzi do kręcenia powrozów przechowywany w komorze oraz mała, domowa prasa olejarska, stojąca w sieni obok letniej kuchenki.

EN / PL

Warsztat jest kopią pracowni należącej do znanego twórcy ludowego Henryka Rokity. Budynek został wybudowany około 1900 r., przez jego ojca Andrzeja. Do budowy wykorzystany został materiał ze starego, drewnianego domu wiejskiego, zdemontowano, a następnie postawiono na początku zabudowy wsi, w pewnym oddaleniu od zabudowań mieszkalnych. Budynek o ścianach z drewna sosnowego nakrywa dwuspadowy dach kryty gontem. Wewnątrz znajduje się pionowy piec garncarski wybudowany z cegły. Składa się on z paleniska oraz komory ogniowej oddzielonej poziomym rusztem, na którym ustawia się naczynia do wypału. Dno komory ogniowej zbudowane na planie koła, wyposażone jest w otwory doprowadzające ciepło z paleniska. Główne pomieszczenie budynku stanowi pracownia garncarska wyposażona w: koło o napędzie nożnym do toczenia naczyń zwane gwarowo „toczkiem”. Obok stoi ława przeznaczona do wyrabiania i ”klusowania” gliny. U góry, pod powałą widoczna jest konstrukcja z desek i żerdzi - tzw. „zaluzy”, służąca do suszenia ceramiki. Z boku przy ścianie, postawiono żarna rotacyjne, używane przez garncarza do mielenia tlenku ołowiu przeznaczonego do glazurowania naczyń.