Obiekty QR

EN / PL

Spichlerz dworski wzniesiono w 1719 r. z fundacji Eliasza Wodzickiego w Rogowie nad Wisłą, Około połowy XIX wieku budynek rozebrano i translokowano do miejscowości Złota. Reprezentacyjny, okazały budynek gospodarczy zbudowano z drewna modrzewiowego, sosnowego i dębowego,
w konstrukcji zrębowej, na planie prostokąta. Nad głównym wejściem przeczytać można oryginalny napis fundacyjny. Spichlerz jest budowlą dwukondygnacyjną, bez piwnic, z ogromnym użytkowym poddaszem. Na pierwszej i drugiej kondygnacji znajdują się po dwie komory przedzielone centralnie usytuowaną sienią. Zwraca uwagę piękny łamany dach krakowski, pokryty gontem, a także profilowane wypusty podciągowych belek stropowych - tzw. „rysie”. Dekoracyjny charakter ma także fazowanie kantów w „lisicach” i słupach wspierających belki podciągowe wewnątrz budynku. Obiekt ze względu na datowanie, a także bryłę i szczegóły konstrukcyjne zaliczany jest do najcenniejszych dworskich budynków gospodarczych, pochodzących z epoki baroku. Na parterze i piętrze spichrza organizowane są ekspozycje czasowe, a w komorze na piętrze odbywają się zajęcia edukacyjne.

EN / PL

Zabytkowy budynek drewniany ze wsi Niedziałki (gm. Rytwiany), wybudowano prawdopodobnie około 1860 r. Ściany chałupy wzniesione z drewna sosnowego, w konstrukcji wieńcowej, nakrywa czterospadowy dach, o konstrukcji krokwiowo-płatwiowej, poszyty „na gładko” słomą żytnią. Na narożach oraz na kalenicy, poszycie wzmocniono dodatkową warstwą słomy. We frontowej połaci dachu znajduje się ruchoma klapa do wietrzenia składowanego zboża. Urządzenia ogniowe budynku umiejscowione są na styku sieni i izby. W izbie znajduje się trzon kuchenny z okapem i piec grzewczy, natomiast w sieni, komin kolumnowy i dodatkowy trzon kuchenny. We wszystkich pomieszczeniach na ziemi ułożono gliniane „polepy”. Otwory drzwiowe i okienne ujęto w „węgary”. Drzwi wykonane w konstrukcji spągowej, zawieszone są na kutych, żelaznych zawiasach pasowych. Ekspozycja w chałupie z Niedziałek przedstawia warunki bytowe ubogiej rodziny chłopskiej z początku XX w.

EN / PL

Obiekt datowany na 1853 r., zlokalizowano pierwotnie nad rzeką Żarnówką. Młyn był budynkiem drewnianym, wzniesionym w konstrukcji wieńcowej, na rzucie prostokąta Do głównego obiektu dostawiono przybudówkę murowaną z kamienia na zaprawie wapiennej. Młyn z Parszowa posiada podmurówkę i ściany wzniesione z belek węgłowanych na nakładkę jednostronną z zachowaniem „ostatków”. Wejście do młyna wodnego i kamiennej przybudówki prowadzi przez dwoje spągowych drzwi zawieszonych na pasowych zawiasach żelaznych. W głównym budynku roboczym znajduje się podłoga z desek ułożonych na legarach, a w przybudówce ubity grunt. Pracę młyna zapewniały dwa „nasiębierne” koła drewniane, skąd woda odpływała kanałem wymurowanym z otoczaków i ciosów kamiennych. Urządzenia młyńskie składały się z: głównego wału napędowego, kół transmisyjnych i bolca pionowego, poruszającego kamienie w mlewnikach. Mechanizmy spoczywały na fundamentach murowanych z kamienia. Spust wody, należący do urządzeń wodnych młyna, skonstruowano z użyciem drewnianych belek i desek, zaś dźwignie wykonano z ciosanych żerdzi.

EN / PL

Spichlerz Dworski z Rogowa, został wybudowany w 1684 r., o czym świadczy m.in. data wycięta na dwóch oryginalnych miedzianych chorągiewkach, wieńczących kalenicę.
Na jednej z nich w XIX wieku wymalowane były herby dawnych, znakomitych właścicieli: rodu Firlejów i Wodzickich. Obiekt należał do najcenniejszych tego typu zabytków w Polsce. Pierwotnie zlokalizowany był nad Wisłą, wchodząc w skład zespołu spichlerzy rogowskich, wykorzystywanych do składowania zboża, spławianego następnie do Gdańska. Około 1870 roku właściciele dóbr przenieśli budynek na skraj wsi, w pobliże słynnego, nieistniejącego, siedemnastowiecznego dworu z Rogowa.
Po translokacji, spichlerz dawniej w całości drewniany, uzyskał podmurówkę oraz parter zbudowany z czerwonej cegły. Wieńcowe ściany obiektu wykonano z drewna jodłowego, dodatkowo wzmacniając je konstrukcją przysłupową. Ściany trzeciej kondygnacji /poddasza/ są konstrukcji sumikowo-łątkowej. Wśród zachowanych detali architektonicznych z okresu budowy obiektu na uwagę zasługują wielkie i grube dębowe drzwi pierwszej i drugiej kondygnacji na kutych zawiasach pasowych. Całość budynku nakrywa naczółkowy dach konstrukcji stolcowej kryty podwójnie gontem. Otwory okienne spichlerza posiadają półokrągły wykrój i zabezpieczone są żelaznymi, kutymi kratami. Obecnie budynek przeznaczony jest na cele komercyjne.

EN / PL

Drewniany młyn wodny wybudowano w 1931 r. nad rzeką Młynkowską, w północnej części wsi Piasek (gm. Stąporków). Pierwotnie młyn stojący ścianą szczytową do drogi, wchodził w skład zagrody młynarskiej, składającej się z domu mieszkalnego oraz stodoły. Młyn pracował i prowadził przemiał w latach 1931-1939 oraz 1945-1970.
Drewniany, dwukondygnacyjny budynek, o dwuspadowym dachu pokryto gontem. Ściany wybudowano z belek sosnowych, węgłowanych na nakładkę obustronną ukośną. Młyn napędzany był przez koło wodne „nasiębierne". W skład urządzeń wodnych zapewniających mu pracę wchodziły: staw, dwa upusty (jałowy i roboczy), "pogródki" doprowadzające wodę do koła, a także kanał odpływowy. Pod częścią budynku znajdowało się podpiwniczenie, gdzie zamontowano wał napędowy oraz koło transmisyjne. Na parterze młyna umieszczono elementy mechanizmu transmisyjnego, w tym duże koło poziome oraz koła trybowe i pasowe. Tam też znajdowały się urządzenia robocze służące do produkcji kaszy jaglanej, tatarczanej i odsiewacze mączne. Na piętrze zlokalizowano trzy złożenia kamieni młyńskich, w tym dwa zwyczajne "mlewniki" oraz tzw. "żubrownik" przeznaczony do oczyszczania ziarna.

EN / PL

Dwór z Suchedniowa został wzniesiony w połowie XIX wieku na planie podkowy z dwoma tylnymi alkierzami. W budynku do końca XIX w. funkcjonowała stacja pocztowa. Ściany zewnętrzne zbudowano z krawędziaków modrzewiowych oszalowanych deskami, zaś ściany działowe z drewna jodłowego. Dwór nakryto dachem naczółkowym, poszytym podwójną warstwą gontu jodłowego. Podłogi wykonano z heblowanych desek zamocowanych drewnianymi kołkami i powoskowano. Przed frontowym wejściem znajduje się kolumnowy ganek z dwupołaciowym daszkiem z powałą.
Typowa dla dworu z drugiej połowy XIX wieku ekspozycja wnętrz, ukazuje warunki życia średniozamożnej rodziny szlacheckiej regionu kieleckiego.
W dworze urządzono m.in. reprezentacyjny salon służący do przyjmowania znamienitszych gości; stylową sypialnię państwa domu; gabinet będący miejscem pracy i wypoczynku pana domu, pokój rezydentki, obszerną jadalnię, pomieszczenia dla służby z wszechstronnie i bogato wyposażoną kuchnią oraz pokój dziecięcy.

EN / PL

Wiatrak typu „holenderskiego” z Pacanowa wybudowany został w 1913 r. W budynku prowadzono przemiał do połowy lat 50. XX wieku. Wiatrak zbudowany na planie ośmioboku, składa się z trzech kondygnacji. Posiada kryty gontem dach namiotowy, o konstrukcji krokwiowej. Tworzy on ruchomą „czapę”, którą wraz ze skrzydłami - „śmigami”, obraca się w stronę wiatru, za pomocą drewnianego, masywnego dyszla. Budynek posadowiono na ośmiu dębowych podwalinach, ułożonych na podmurówce z kamienia polnego. Ściany zbudowano w konstrukcji szkieletowo-ryglowej, oszalowano deskami i obito pojedynczą warstwą gontu. Mechanizmy wiatraka - napędowy i transmisyjny tworzą: dwa skrzydła, wał skrzydłowy, koło „paleczne”, pionowy wał sztorcowy, dwa poziome koła sztorcowe, para wrzecion i para kół cewkowych. Mechanizm roboczy młyna składa się z dwóch złożeń kamieni młyńskich, osłon drewnianych i koszy zasypowych.

EN / PL

Młyn wietrzny typu słupowego, zwany "koźlakiem", wybudowano w 1880 r., Budynek należy do najstarszych i zarazem ostatnich, wiatraków drewnianych, zachowanych w Górach Świętokrzyskich. Podstawę konstrukcyjną wiatraka słupowego, stanowi pionowy "sztymber", umocowany w skrzyżowanych belkach przyciesi, wzmocniony dodatkowo sześcioma "zastrzałami" - tzw. "kozłami". Od nich pochodzi właśnie potoczna nazwa tego typu młynów- „koźlaki”. Pionową oś wiatraka obejmuje "siodło", na którym wspierają się "pojazdy" - dwie ruchome belki, między którymi mocowano dyszel. Cały budynek o konstrukcji słupowo-ryglowej, szalowanej deskami obracano w kierunku wiatru za pomocą liny i kołowrotu, nakładanego na dębowe słupki, wkopane na obwodzie budowli. W górnej, szczytowej partii dachu, ozdobnie ułożone odeskowanie, układa się w motyw krzyża. Mechanizm wiatraka słupowego, składa się z trzech zespołów: napędowego, transmisyjnego i roboczego. Przemiał odbywa się w jednym złożeniu kamieni młyńskich, zabezpieczonych drewnianą osłoną - tzw. "łubem". Stamtąd "mlewo" przemieszczało się do odsiewacza cylindrycznego, gdzie następowało jego czyszczenie i segregacja. "Koźlak" z Dębna, posiada sprawne, zachowane niemal w całości, oryginalne wyposażenie i mechanizmy.

W skład zagrody z Gęsic (gm. Łagów) wchodzą: chałupa oraz zrębowa stodoła. Drewniany budynek mieszkalny wybudowano w 1852 r. Szerokofrontowa, jednotraktowa chałupa, zachowała wiele cech archaicznych, charakterystycznych dla dawnego budownictwa z okolic Łagowa. W tym miejscu warto wspomnieć o zastosowaniu glinianej polepy w sieni, o drzwi wejściowych o konstrukcji biegunowej, czy wyjątkowo grubej (20 cm) powały nad komorą. Ściany budynku węgłowane na nakładkę obustronną, wykonano z drewna sosnowego. Pierwotnie przyciesie posadowione były bezpośrednio na ziemi, bez kamieni i podmurówki. Powała belkowa wykonana została z desek struganych. Na środkowym tragarzu w izbie wyryto datę budowy domu oraz krzyż wpisany w koło. Wnętrze składa się z pomieszczeń: komory, sieni i izby. Chałupę nakryto czterospadowym dachem krytym słomą „w schodki”. Zabudowę zagrody uzupełnia budynek XIX-wiecznej stodoły wzniesiony w konstrukcji węgłowej o dwóch „boiskach” i trzech „zapolach”. Obiekty przeznaczone zostały do prowadzenia interaktywnych zajęć muzealnych, w ramach działalności edukacyjnej MWK.

EN / PL

Okół ze Szczepanowic (gm. Miechów) reprezentuje typ zagrody zamkniętej, w której budynki gospodarcze i chałupa tworzą zwarty czworobok. Ten typ zabudowy spotykano niegdyś, m.in. w dawnych powiatach: jędrzejowskim, włoszczowskim i pińczowskim. Wznoszenie okołu ze Szczepanowic rozpoczęto w latach 1855-1860. Pierwszym właścicielem gospodarstwa był włościanin posiadający ponad 29 morgów ziemi. Budowę zagrody w obecnym kształcie, ukończono ostatecznie w latach 90. XIX wieku. Okół tworzą zrębowa chałupa (1855 r.), duża obora, spichlerzyk o sumikowo-łątkowych ścianach (przełom XIX i XX w.), oraz wiata/wozownia. Dodatkowo w 1912 r., na terenie wozowni wykopana została piwnica murowana z kamienia łamanego. Całość zabudowań przykrywają dachy poszyte słomą.

Najstarszym obiektem w zagrodzie jest jednotraktowa, szerokofrontowa chałupa, o ścianach z ciosanych bali sosnowych i krawędziaków, węgłowanych na nakładkę obustronną z pozostawionymi „ostatkami”. Wnętrze tworzą: sień, izba i komora oraz alkierz, dobudowany na przełomie XIX i XX wieku. We wszystkich pomieszczeniach oprócz alkierza podłogę stanowi gliniana „polepa”. Wejście do okołu prowadzi przez dwuskrzydłową bramę zlokalizowaną z lewej strony domu. Na tyłach zabudowań, postawiono drewnianą stodołę o węgłowej konstrukcji ścian.

Ekspozycja we wnętrzu chałupy zapoznaje zwiedzających z dawnymi ludowymi zwyczajami pogrzebowymi okresu międzywojennego. Śmierć była dramatycznym wydarzeniem, celebrowanym z należytym szacunkiem. Przyjęta forma ekspozycji nawiązuje do tradycji tzw. „pustych nocy”, czyli zwyczaju czuwania i modlitwy przy zmarłym.